เงินเฟ้อ หรือ inflation คือ ภาวะที่ราคาสินค้าเพิ่มขึ้นสูงจนทำให้มูลค่าเงินที่มีอยู่นั้นซื้อสินค้านั้นได้น้อยลง เมื่อราคาสินค้าน้อยลง จึงทำให้ต้องมีการผลิตปริมาณเงินเพิ่มขึ้น การผลิตเงินเพิ่มขึ้นทำให้เงินนั้นด้อยค่าลง เรียกว่า ภาวะเงินเฟ้อ
ภาวะเงินเฟ้อ จึงเป็นภาวะที่ต้องใช้เงินจำนวนมากเช่น บางประเทศค่าเงินเยอะมาก ต้องใช้เงินหลักล้านในการซื้อไข่เพียง 1 ฟ้อง เรียกว่ามีภาวะเงินเฟ้อรุนแรง
ดัชนีวัดเงินเฟ้อ
ตัวชี้วัดเงินเฟ้อ หรือ การวัดเงินเฟ้อนั้น ไม่ได้เป็นการวัดตัว inflation โดยตรง แต่เป็นการวัดดัชนีราคา ซึ่งอย่างที่ได้บอกไปแล้วว่า มันคือภาวะการเพิ่มขึ้นของราคาสินค้าที่รุนแรง การวัดดัชนีเงินเฟ้อ จึงเป็นการวัดดัชนีการเปลี่ยนแปลงของราคาสินค้า เรียกว่า Consumer Price Index หรือ CPI
การวัด CPI เป็นการจัดทำโดยกระทรวงพาณิชย์ทำหน้าที่ประเมินการเปลี่ยนแปลงราคาสินค้าของแต่ละจังหวัด โดยราคาสินค้าที่ใช้วัดจะแบ่งเป็นหมวดและมีหมวดดัชนีรวมในการวัดเงินเฟ้อ ดังต่อไปนี้
- หมวดอาหารและเครื่องดื่ม
- หมวดเครื่องนุ่งห่มและรองเท้า
- หมวดเคหสถาน
- หมวดการตรวจรักษาและบริการส่วนบุคคล
- หมวดพาหนะและการขนส่งและสื่อสาร
- หมวดยาสูบและเครื่องดื่มมีแอลกอฮอล์
สำหรับวิธีการสำรวจข้อมูลราคาจะเป็นการสำรวจ ซึ่งเป็นการสุ่มเก็บข้อมูล โดยจะแบ่งออกเป็น 3 พื้นที่ในการสำรวจดัชนีเงินเฟ้อในประเทศไทยดังต่อไปนี้
- ดัชนีราคาผู้บริโภคทั่วไปทำการสำรวจครัวเรือนในเขตเทศบาลเมืองเท่านั้น เฉพาะสมาชิกที่มี 1-5 คนและมีรายได้ 3000 – 60,000 บาทขึ้นไป
- ดัชนีราคาผู้บริโภครายได้น้อย จะสำรวจสมาชิกครัวเรือนที่มีรายได้ตั้งแต่ 3000 – 15000 บาท
- ดัชนีราคาผู้บริโภคเขตชนบท จะสำรวจครัวเรือนตั้งแต่ 2 – 6 คนมีรายได้ตั้งแต่ 2000 – 25000 บาท
สาเหตุของเงินเฟ้อ
สาเหตุของเงินเฟ้อ เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยมากเกิดจากการเพิ่มขึ้นของสินค้า หรือแม้กระทั่งจากการเก็งกำไร หรือจากการเพิ่มขึ้นของปริมาณเงินก็มี โดยสาเหตุหลัก ๆ ดังนี้
- ปริมาณเงินในมือประชาชนมาก เมื่อประชาชนมีเงินเยอะและสินค้าน้อย ทำให้ราคาสินค้าเพิ่มขึ้น
- สาเหตุจากการเพิ่มปริมาณเงิน เช่นการพิมพ์เงินเพิ่ม การเพิ่มปริมาณเงิน เช่น QE ของสหรัฐ
- สาเหตุความเชื่อมั่น ในการเมืองการปกครอง ทำให้ประชาชนมีการกักตุนสินค้า
- สาเหตุจากการเก็งกำไรในตลาดทุน เช่น ตลาดหุ้น ทำให้ราคาหุ้นพุ่ง ราคาสินค้าต่าง ๆจะพุ่งตาม
- สาเหตุจากต้นทุนสินค้าราคาสูง เช่น ราคาน้ำมันเพิ่มขึ้น
- สาเหตุจากการที่เศรษฐกิจเติบโต ทำให้มีกำไรมากขึ้น เงินก็มากขึ้น
- สาเหตุจากสงคราม การรบกัน ประชาชนแห่ถอนเงิน และเงินไร้ความหมายเก็บมูลค่าเป็นทองคำมากขึ้น
นั่นก็เป็นสาเหตุหลัก ๆ ของเงินเฟ้อทั้งหมด ซึ่งอาจจะมีสาเหตุมากกว่านี้ อีก อย่างไรก็ตามสามารถแบ่งสาเหตุของเงินเฟ้อเป็น สาเหตุตามอุปสงค์และอุปทานได้
ผลกระทบของเงินเฟ้อ
ผลกระทบของเงินเฟ้อ นั้นขึ้นอยู่กับว่า ส่งผลในด้านใด และส่งผลกับใคร การมีเงินเฟ้อนั้นไม่ได้หมายความว่าไม่ดี การมีเงินเฟ้อที่มากเกินไป นั่นย่อมหมายถึงประเทศกำลังได้รับความเดือดร้อน แต่การไม่มีเงินเฟ้อ หมายถึงประเทศไม่มีการเจริญเติบโต แต่ถ้าเป็นผลกระทบของเงินเฟ้อ ย่อมมีแน่นอน ซึ่งจะส่งผลแตกต่างกันดังนี้
- ส่งผลต่อผู้ประกอบการ : คือ ราคาสินค้าเพิ่มขึ้น ทำให้คนที่ต้นทุนต่ำได้กำไรในระยะสั้นมาก แต่ระยะยาวก็จะมีต้นทุนสูงขึ้นและกำไรลดลง
- ส่งผลต่อประชาชน: ประชาชนได้รับราคาสินค้าที่เพิ่มขึ้นทำให้ความสามารถในการซื้อขายน้อยลง ในระยะยาวทำให้ประชาชนเดือดร้อน
- ส่งผลต่อการค้าขายระหว่างประเทศ : เมื่อราคาซื้อขายเพิ่มขึ้น ทำให้การซื้อขายของกับระหว่างประเทศอื่น ๆ สูญเสียอำนาจการแข่งขันเพราะราคาสินค้าเราแพงขึ้น
ระดับความรุนแรงของเงินเฟ้อ
ความรุนแรงของเงินเฟ้อ สามารถแบ่งได้เป็น 3 ระดับดังต่อไปนี้
- เงินเฟ้ออย่างอ่อน
เงินเฟ้อ อย่างอ่อนคือ ภาวะปกติ ที่ประเทศต้องมีการเติบโต อัตราเงินเฟ้อ อยู่ที่ร้อยละ 5 หรือการเพิ่มปริมาณราคาของสินค้าอยู่ในรูปแบบค่อยเป็นค่อยไป
- เงินเฟ้อปานกลาง
เงินเฟ้อปานกลาง เรียกว่า เริ่มเห็นเค้าของเงินเฟ้อในประเทศ กำลังส่อแววว่าจะเกิดปัญหาทางเศรษฐกิจตามมา เงินเฟ้อระดับปานกลางนี้ถือว่าเป็นเงินเฟ้อที่ต้องมีการควบคุมและเฝ้าระวัง อยู่ที่ระดับ 5 – 20 % ซึ่งภาครัฐต้องเข้ามาดำเนินการแก้ไขแล้ว
- เงินเฟ้ออย่างรุนแรง
เงินเฟ้อรุนแรงเป็นเงินเฟ้อที่เป็นปัญหาเศรษฐกิจอย่างหนัก รัฐบาลประสบปัญหาในการแก้ไขก่อนจะลุกลามอย่างหนัก ซึ่งถือว่าเป็นช่วงทีประเทศกำลังจะแย่ จะทำให้กำลังซื้อของประชาชนลดลงอย่างรวดเร็ว เช่นในภาวะสงครามเป็นต้น อัตราเงินเฟ้อระดับนี้จะเท่ากับ มากกว่า 20 % ขึ้นไป
ประเทศที่มีเงินเฟ้อรุนแรง
ตัวอย่างประเทศที่มีเงินเฟ้อรุนแรงมากประเทศหนึ่ง คือประเทศเวเนซูเอล่า ซึ่งการที่มีเงินเฟ้อรุนแรงถึงกับต้องลดจำนวนเลข 0 ลงเพื่อที่จะให้มูลค่าเงินมันลดลง
โดยในประเทศเวเนซูเอล่า ณ ตอนปี พ.ศ. 2564 การซื้อน้ำอัดลมขนาด 2 ลิตรจะต้องใช้เงินถึง 8 ล้าน bolivar ซึ่งเป็นค่าเงินในประเทศขณะนั้น
